گونه شناسی آسیاب های قناتی نایین

Authors

مهدی سلطانی

mehdi soltani نایین،محمدیه پادرخت خیابان عبرت کوچه شماره 4 پلاک 96 مهدی رئیسی

mehdi raeisi مهسا فهامی

mahsa fahami

abstract

آسیاب ها، این دستاوردهای معماری و مهندسی ایران، در گذشته نقش حیاتی در زندگی مردم داشته­اند ولی در سال های اخیر در اثر برخی عوامل مانند خشک یا کم آب شدن قنات ها و در نتیجه عدم مقرون به صرفه بودن، رونق خود را از دست داده­اند. این بناها به عنوان میراثی از دانش گذشتگان و نمودی از بهره برداری مناسب از محیط، تلفیق و تجمیعی از علوم و فنون مختلف (در زمینه­های معماری، سازه، مهندسی آب و مهندسی مکانیک و معدن) هستند. کارکرد آسیاب ها به عنوان یکی از بناهای وابسته به قنات، باعث شده که در نقطه­ای استقرار یابند  که امکان  دسترسی و استفاده از آب قنات برای آن ها فراهم باشد. در آسیاب آب دیده ­ نمی شود امّا تجلّی نیروی آن را در حرکت سنگ آسیاب می توان دید و پیرو عملکردی بودن بنا، آب نیز تنها جنبه عملکردی خود را آشکار می کند. براساس پیمایش میدانی مشخّص شد در محدوده­ شهرستان نایین 12 آسیاب باقی مانده و تعدادی نیز بکلّی تخریب شده است لذا صرف بررسی و مستندنگاری آن ها ارزشمند است. لکن در آسیاب های نایین نوعی گونه­ گونی کالبدی ویژه مشاهده می شود یعنی هر آسیاب اجزاء، حجم و تناسبات خاص خود را دارد؛ حال آنکه محدوده استقرار این بناها کوچک، اقلیم این محدوده یکسان و منبع آب همه آن ها قنات است؛ حتّی نحوه کارکرد آن ها تقریباً یکسان بوده­است. سه جزء متفاوت ولی در عین حال مکمل در یک آسیاب، فضاهای معماری، کانال­های ورود و خروج آب و تنوره، اجزای سیستم مکانیکی مانند چرخاب (توربین ، پره­ها و تبری) هستند که در آسیاب های نایین تنوعی جالب ­توجّه دارند. مقاله می­کوشد عوامل مؤثر بر این گوناگونی را شناسایی کند و یک گونه­شناسی از این آسیاب ها ارائه دهد. نتایج بررسی نشان داد که آسیاب های نایین بر اساس معیارهای معماری و موقعیت قرارگیری به 3 گونه رو زمینی، دستکند زیرزمینی و دستکند بر دیواره رسی قابل تقسیم­بندی هستند. روش پژوهش توصیفی­ـ­تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه­ای و برداشت میدانی است. نقشه­های برداشت­ شده از آسیاب ها، برای اوّلین بار در این مقاله ارائه شده است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

گونه‌شناسی آسیاب‌های قناتی نایین

آسیاب‌ها، این دستاوردهای معماری و مهندسی ایران، در گذشته نقش حیاتی در زندگی مردم داشته­اند‌ ولی در سال‌های اخیر در اثر برخی عوامل ‌مانند خشک یا کم آب شدن قنات‌ها و در نتیجه عدم مقرون به‌صرفه بودن، رونق خود را از دست داده­اند. این بناها به‌عنوان میراثی از دانش گذشتگان و نمودی از بهره برداری مناسب از محیط، تلفیق و تجمیعی از علوم و فنون مختلف (در زمینه­های معماری، سازه، مهندسی آب و مهندسی مکانیک و...

full text

گونه شناسی و تحلیل معماری دستکند در نایین

فضاهای زیر زمینی دستکند قدیمی‌ترین نوع سرپناه بشر محسوب می‌شوند که دارای پیشینه­ای فراتر از اولین بناهای معمول ساخته شده هستند. زمین به‌عنوان نخستین جایگاه و مصالح ساخت سر پناه، نقش به‌سزایی در شکل گیری معماری داشته است. یکی از کارکردهای زمین در معماری بومی فرو رفتن در دل زمین است. در نایین به بناهایی که در دل زمین و با معماری دستکند ایجاد شده­اند «بین» Bin اطلاق می­گردد. در این بین­ها نوعی گون...

full text

آسیاب های کمره و پیشینه آسیاب های آبی در ایران

در بخش نخست این مقاله به پیشینه آسیاب های آبی و انواع آن در مناطق پرآب و کم آب ایران پرداخته شده و آمار این آسیاب ها را به شکل تخمینی بدست می دهد. جالب ترین مطلب این بخش معرفی یک آسیاب خودکار آبی - بدون استفاده از نیروی پتانسیل آب جاری - در مرند آذربایجان است که از قول دمشقی نقل شده است. در بخش دوم که کاری میدانی است . آمار آسیاب های منطقه با شیوه کار و انواع آنها بدست داده شده و بازتاب - آسیاب...

full text

جامعه شناسی گونه های ادبی

جامعه شناسی ادبیات شاخه ای از جامعه شناسی است که به رغم سنت دیرینة ادبی و آثار ادبی فراوان در تاریخ ایران، چندان که باید و شاید در میان خانواده علوم اجتماعی گسترش نیافته است. این عدم گسترش، هم در حوزه نظری (توریک) به چشم می خورد، هم در حوزه تحقیقات تجربی . در حوزه نظری با حدود و ثغور رشته جامعه شناسی گونه های ادبی و رویکردهای نظری جامعه شناختی به آثار ادبی چندان روشن نیست، و تا پیدای آثار نظری ...

full text

مفاهیم، رویکردها، دیرینه شناسی و گونه شناسی

درک بهینه میان‌رشته‌ای‌ها، نخست، نیازمند واکاوی مفهوم مطالعات رشته‌ای است که بخش نخست این نوشتار را به خود اختصاص داده است. به باور بسیاری از اندیشه‌پردازان، ‌کاستی‌ها و نقاط ضعف مطالعات رشته‌ای،‌ پیچیدگی مسائلی که جامعه بشری با آنها روبرو شده است و تغییرات پارادایمی پدید آمده در عرصه جامعه بشری، که مسیر را برای گذر از جامعه صنعتی به سوی جامعه دانش هموار می‌کند، از جمله بایسته‌های پرداختن به فع...

full text

گونه شناسی گفتمان های موسیقی رپ ایرانی فارسی

از دیدگاه مطالعات فرهنگی، نزاع‌ها و کشمکش‌های معناشناختی در فرهنگ مردم ‌پسند حاصل گفت‌وگوی بین گروه‌های فرادست و فرهنگ‌های متعارض خودجوش است. باچنین دیدگاهی موسیقی رپ ایرانی- فارسی مطالعه شده تا گفتمان‌های موجود و نزاع‏های بین آن‌ها مشخص شود. با به‏کارگیری تحلیل گفتمانی لاکلا و موفه، تعداد 9 گفتمان موجود در این موسیقی شناسایی شده‌اند و دال مرکزی، وقته‌ها و غیریت‌ها در هر کدام مشخص شده است. هر چ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
مسکن و محیط روستا

جلد ۳۵، شماره ۱۵۶، صفحات ۱۲۷-۱۴۶

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023